Қандастарды мемлекет бюджетіне артық салмақ пен қоғамдағы деструктивті күш деген көзқарасты өзгертетін уақыт жетті.
Бұл туралы «Отандастар қоры» КЕАҚ жанындағы қоғамдық комиссияның отырысында С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінің профессоры, экономика ғылымдарының кандидаты Қайрат Бодаухан айтты.
«Қандастарды мемлекет бюджетіне артық салмақ пен қоғамдағы деструктивті күш деген көзқарасты өзгертетін уақыт жетті. Моңғолияның, Қытай мен Өзбекстанның қазақтары көбінесе дәстүрлі шаруашылық жүргізу дағдылары мен тәсілдерін сақтап қалды. Шетелдегі қазақтардың тұратын елдерінде титулдық ұлт болмауы және мемлекеттік қолдаудың түрлі шараларына басымдық түрде иелік етпеуі оларды экономикалық белсенді болуға және әл-ауқатты арттырудың өзіндік ұстанымын қалыптастыруға жетеледі. Бұл жағдай шетелдік қазақтар арасында негізінен өздерінің ішкі ресурстарына және кәсіпкерлік әлеуетті іске асырудың өз мүмкіндіктеріне сүйенуге деген көзқарастар жүйесін қалыптастырды. Қандастар мекендеген елдердегі кәсіпкерлік бастамашылық пен экономикалық дербестік ерекшеліктеріне сәйкес, шетелдік қазақтар бәсекелестік орта мен бизнес-бастамаларын іске асыруға бұрыннан дағдылы және ынталы», - деді ол.
Оның айтуынша елге келген қандастардың 62,7 пайызы - еңбекке қабілетті жастағылар, 30,7 пайызы – жасөспірімдер мен балалар, тек 6,6 пайызы ғана – зейнет жасындағылар болып отыр. Бұл мемлекет үшін ең экономикалық белсенді халық болып есептеледі.
«Қандастар - қоғамдық игіліктердің өндірушілері. Олардың еңбегін, әсіресе «қарапайым заттар экономикасын» ілгері жылжытуда қолдануға болады. Қандастардың Қазақстан экономикасына қосатын үлесі ретіндегі экономикалық әлеуетін жалпы қосылған құн түрінде қарастырсақ, еңбекке қабілетті 100 мың қандас тек ауыл шаруашылығында ғана жұмыс істейді деп болжасақ, бес жыл ішінде әлеуетті түрде 771 млрд теңге жалпы қосылған құн мөлшерінде табыс әкеледі. Осылайша, тек қана ауыл шаруашылығы саласында жұмыс істейтін бір қандас жыл сайын Қазақстан экономикасына 2,9 млн теңге табыс әкеледі», - деп атап өтті Қ. Бодаухан.
Ал ауыл шаруашылығы саласында да, экономиканың басқа да секторларында жұмыс істейтін қандас орта есеппен жыл сайын Қазақстан экономикасына 4,8 млн теңге әкеле алады. Бұдан бөлек, халықтың өсуіне байланысты тұтынушылық нарықтың өсуін ескеру қажет.
«Сонымен бірге, қандастар ағынының республикаға үлесі тек экономикалық әсерлермен ғана шектелмейтіні анық. Оның рухани, мәдени және ұлттық болмысымыздың қалыптасуына қосып жатқан үлесі баға жетпес. Оны еш цифрмен есептеуге болмайды», - деді Қ. Бодаухан.
Сондай-ақ ол шет елдерден көшіп келген қандастардың қай өңірлерге қоныстанатынын айтып берді.
«2012 жылы оралмандар үшін 2011-2014 жылдарға арналған квота айқындау туралы Үкімет қаулысы кері қайтарып алынды. Мәселен 2012-2017 жылдары этникалық қазақтарды қоныс аударуға квоталар мүлдем белгіленбеді. Алайда, осы жылдарда ел аумағына мемлекеттің ешбір қолдауынсыз, өз мүмкіншіліктерімен 120 303 қандас келіп, орналасқан», - деді Қайрат Бодаухан «Отандастар қоры» КЕАҚ жанындағы қоғамдық комиссияның отырысында.
Оның айтуынша, демографиялық ахуалы төмен деп есептелетін бес өңір – Ақмола, ШҚО, Қостанай, Павлодар және Солтүстік Қазақстан облыстарындағы көші-қон жағдайы алаңдатып отыр. Соңғы бес жылда аталмыш өңірлердегі сыртқы көші-қон сальдосы - 87 633, ішкі көші-қон сальдосы - 86 098 адамды құрап отыр.
«Ал қазіргі кезеңде ҚР Үкіметінің 2016 жылғы 18 ақпандағы № 83 қаулысына сәйкес отандастарды қоныстандыру үшін 7 өңір таңдалды, олар – Ақмола, Батыс Қазақстан, Атырау, Қостанай, Шығыс Қазақстан, Павлодар және Солтүстік Қазақстан облыстары. Осы шешім негізінде 2017 жылдан бастап квоталар отбасы санымен емес, адам санымен белгіленеді», - деді Қ. Бодаухан.
