ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың биылғы жолдауына шетелдік саясаткерлер мен халықаралық сарапшылардың пікір білдіруде. Пікірлердің бір тобын ҚазАқпаратқа сілтеме жасап назарларыңызға ұсынамыз.
***
Габриелла БАТТАИНИ-ДРАГОНИ Еуропа Кеңесі Бас хатшысының орынбасары Еуропа Кеңесі Бас хатшысының орынбасары Габриелла Баттаини-Драгони Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2020 жылғы 1 қыркүйектегі Жолдауында белгіленген бастамаларды, ішкі саяси және әлеуметтік реформаларды құптады. Жоғары лауазымды еуропалық саясаткер «халық үніне құлақ асатын, әділ мемлекет» қалыптастырудағы, атап айтқанда елдегі заңның үстемдігін қамтамасыз етуге, азаматтық қоғамның рөлін күшейтуге, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті одан әрі жалғастыруға деген ортақ көзқарастың маңыздылығын атап өтті. Г.Баттаини-Драгони Қазақстанның қабылдаған бағыты жалпы Еуропа Кеңесінің рухына сәйкес келетінін, әсіресе сот төрелігі органдары мен прокуратураны реформалау саласындағы жұмыстары біздің елмен табысты ынтымақтасудың нағыз көрінісі болып табылатындығын жеткізді. Еуропа Кеңесінің сарапшылары – Бағдарламалар директоратының басшысы Верена Тэйлор мен Сыртқы байланыстар жөніндегі директораттың жетекшісі Золтан Таубнер Қазақстанның жүргізіп жатқан реформалары, елдің негізгі халықаралық-құқықтық нормалары мен стандарттарына бейілділігін көрсететінін атап өтті. Бірқатар бағдарламалар мен жобалар бойынша Еуропа Кеңесімен ынтымақтастықты одан әрі дамуына үміт білдірді. Қазақстанның өлім жазасын толық жоюды көздейтін азаматтық және саяси құқықтар туралы Халықаралық пактінің Екінші факультативтік хаттамасына қосылу ниетін құптады. Қасым-Жомарт Тоқаевпен Женевада халықаралық күн тәртібінің кең ауқымды жемісті жұмыс тәжірибесін ескере отырып, Еуропа Кеңесінің басшылығы Қазақстан Президентіне одан әрі табыс тілеп, Ұйыммен ынтымақтастықтың нығая түсетініне сенім білдірді. * * * Каалле ЛААНЕТ Рийгикогу (Парламент) Эстония Республикасының Депутаты Эстонияның бұрынғы Ішкі істер министрі 2005-2007 жж. Биылғы жылы Қазақстан Президентінің Үндеуін барлығы күткендей болды, өйткені ол пандемиядан туындаған жаһандық экономикалық дағдарысқа қалай әрекетету керектігі туралы сұраққа жауап берді. Жолдау бірқатар түбегейлі өзгерістерді ұсынады. Біріншіден, мемлекеттік басқару жүйесін қайта құруға және мемлекеттік аппараты қайта форматтауға деген ұмтылыспен жұртшылықты өзіне назар аудартты және бұл ұмтылыс бюрократиялық қысымның төмендеуіне әкеледі. Мұндай шешімдер әрдайым оң нәтиже береді, өйткені олар дағдарыс кезінде шешім қабылдауға қажетті икемділік береді. Бұл стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі арнайы ұйым құруға қатысты, мемлекеттік аппарат әр қашан осындай сараптамалық формацияларды қажет етеді. Құқық қорғау жүйесін реформалау жөніндегі жоспарлар ерекше қызығушылық тудырады. Әрине, құқық қорғау органдарының кез-келген дамуы олардың қызметінің сапасын жақсарту арқылы азаматтардың мүдделерін қорғау тұрғысынан жүргізілуі қажет. Бұдан басқа, Қазақстан басшылығы жариялаған осы саланы ЭЫДҰ-ның жоғары стандарттарына жақындатуға деген ұмтылыс эволюциялық шешім болып табылады. Сыбайлас жемқорлыққа, киберқылмысқа, балалардың құқықтарына қысым жасауға қарсы күрес тиімді құқық қорғау жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Осыған байланысты Қазақстанның Бала құқықтары туралы Конвенцияның Факультативтік хаттамасына қосылу жөніндегі жоспарларын толығымен құптауға болады. Бизнеске қатысты мемлекеттің бақылау функцияларын одан әрі ырықтандыруды атап өткен жөн. Президент инвесторларды шамадан тыс тексеру жүйесінен қорғау үшін жағдай жасауды тапсырды. Бұл Қазақстанның инвестициялық ахуалды жақсартуға деген ұмтылысын білдіреді. * * * Азхар АЗИЗАН ХАРУН Малайзия Парламенті Өкілдер палатысының Төрағасы Мен, Президент Қасым-Жомарт Тоқаевты Қазақстанның ұзақ мерзімді дамуы үшін кең экономикалық және әкімшілік саясатты тұжырымдап жариялағанымен құттықтағым келеді. Саясат, аталғандай, Қазақстан халқына үлкен пайда әкелетініне және алдағы жылдары елдің дамуының катализаторы болатынына сенімдімін. * * * Чико РОДРИГЕС Бразилия ұлттық конгресінің сенаторы, Президенттің Сенаттағы өкілі, «Бразилия – Қазақстан» парламенттік достық тобының басшысы Менің ойымша, Президент елдің алдында тұрған бүгінгі және ұзақ мерзімді перспективадағы ең өзекті проблемалар мен міндеттерді қозғады. Жеке кәсіпкерліктің жетекші рөлі, кәсіпкерлердің жаңа буыны үшін нарықтар ашу, өнімділікті арттыру, экономиканың технологиялық үлесін арттыру, адами капиталды дамыту, білім берудің жаңа түріне инвестиция салу және экономиканы көгалдандыруды қамтамасыз ететін жаңа экономикалық курсы ерекше қызығушылық тудырады. Біздің елдер арасында көптеген ұқсастықтар бар. Атап айтқанда, бізді шағын және орта бизнесті дамыту шаралары біріктіреді. Бразилияда, сондай-ақ Қазақстанда да шағын кәсіпорындарды қолдауға көп көңіл бөлінеді, олар елдегі жұмыс орындарының жартысынан көбін құра отырып, ЖІӨ-не шамамен 25% үлесін қосады. Сондай-ақ, Жолдауда мемлекеттік аппаратты реформалауға назар аударылды, бұл бұған дейін Қасым-Жомарт Тоқаевтың айтқан «тыңдаушы мемлекет» тұжырымдамасының жүзеге асырылып жатқанын көрсетеді. Президент түбегейлі реформаларды жүзеге асыру үшін мемлекеттік аппараттың қызметін қайта қарау, мемлекеттік қызмет жүйесін қайта жүктеу және мемлекеттік қызметкерлердің санын азайту қажет екенін атап айтты. Бұл әсіресе Бразилия үшін өте қызықты, өйткені қазіргі кезде федералдық үкімет пен парламент мемлекеттік аппараттың икемділігі мен тиімділігін арттыруға мүмкіндік беретін, мемлекеттік аппараттың қысқаруын және бюджеттің қысқаруын қарастыратын, әкімшілік реформалар туралы заң жобасын қарастыруда. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың керемет Жолдауы біздің екіжақты қарым-қатынастарымыз жаңа тәжірибе мен білім алмасуға мүмкіндік беретіндігін көрсетеді. * * * Басскаран НАИР Сингапур ұлттық университетінің жанындағы Ли Куан Ю мемлекеттік саясат мектебінің адъюнкт-доценті, Сингапур инвесторларымен байланыс жөніндегі кәсіби ассоциациясының басқарма мүшесі (IRPAS), International Friendship Enterprise төрағасы және директоры Нобель сыйлығының лауреаты, экономист Пол Ромер «дағдарыс – бұл ысырапшылдық үшін өте қорқынышты нәрсе» деп атап өтті. Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Жолдауының маңыздылығы оның пандемия уақытын ысырап етпейтіндігінде. Ол өз сөзінде мемлекеттік қызметті қайта іске қосуға, бәсекелестікті қорғау және дамыту, стратегиялық жоспарлау және реформалар, Ұлттық Банк құрылымындағы ақша-несие саясаты жөніндегі Комитет және реформалар жөніндегі Жоғары Президенттік Кеңес сияқты жаңа ведомстволар арқылы саясатты тиімді жүргізуді қамтамасыз етуге бағытталған трансформациялық реформалар туралы жариялады. «Астана» халықаралық қаржы орталығы сияқты қазіргі табысты құрылымдар нығайтылатын болады. Көптеген мемлекеттік қызметкерлер қашықтан жұмыс істей алатындықтан, ол мемлекеттік қызметшілердің санын азайтуға және қалған жұмысшылардың жалақысын көбейтуге шешім қабылдады. Ең бастысы, ол кәсіпкерлік қызметке араласу мемлекетке қарсы ауыр қылмыс ретінде қабылданатындығын ескертіп, кәсіпкерлік таптың дамуын талап етті. Күшті сөздер. Президенттің сөйлеген сөзі жаһандық пандемияға қарамастан, ол орындаушылық құзыреттілікке ерекше назар аудара отырып, елді бірнеше бағытта болашаққа дайындайды. * * * Юаким ДАЛЬ Қазақстан Республикасының Гетеборгтағы Құрметті консулы (Швеция) Мен бұрын басқа да халыққа арналған Жолдаулармен таныстым. Бірақ бұл бір қатар нақты мақсаттардың мазмұнымен ерекшеленеді. Бұл жаңа идеялардың, даму стратегиясының және сонымен бірге оларды бірлесіп іске асырудың қарапайым тәсілінің үлгісі. Формат бойынша Жолдау маған нақты басшының сөзін еске салды. Ұлтқа алға ұмтылуға және оны дәл қазір жасауға шақыру. Бұл тек шақыру ғана емес, бұл елдің бизнес-жоспары. Әсерлі. Дәл мен күткен нәрсе. Мұндай тәсіл нәтиже беріп, кеңіскерлік ынтымақтастық үшін мүмкіндіктер ашатынына сенімдімін. «Ұзақ уақытқа созылған мұнай суперциклі аяқталған сияқты. Әлемдік нарықтың мүлдем жаңа конъюнктурасына дайын болу керек». Іс-әрекетке нақты, ашық шақыру. Үкімет жақын болашақ туралы айқын түсінік деңгейіне жеткенде, дамудың жаңа кезеңін іске асыру үшін бүкіл Қазақстанның зияткерлік әлеуетін тарту туралы қажетті белгі жіберіледі. Бұл Қазақстан үшін маңызды белгі. Мұндай тәсіл қазіргі заманғы онлайн коммуникацияларды ескере отырып, Қазақстанда жұмыс күшінің жаңа буынын олардың жаһандық ойлау қабілетімен жаңа дамытуға қатысуға ықпал ететін болады. * * * Улиссис РИДЕЛЬ «Планетарлық Одақ» коммерциялық емес ұйымының президенті, Бразилия ұлттық конгресінің экс-сенаторы Қазіргі уақытта әлемнің жекелеген елдері оңшыл және солшылға бөлініп, өзімшілдік мүдделерге, соғыстарға шоғырланып жатқанда, Президент Қасым-Жомарт Тоқаев үкіметтің «халық мүддесіне» қызмет етудің гуманистік бағдарламасын батыл ұсынды. Оның көзқарасын жоғарыға өрлеу, халықтардың тұтастай рухани бірігуі деп сипаттауға болады. Үндеуде азаматтардың әлеуметтік әл-ауқатының жоғарғы басымдығына ерекше назар аударылған. Бұл, бүкіл әлемге үлгі болатын ұстаным. Үкіметтің «тыңдаушы мемлекет» құруға қатысты ұстанымы және қазақстандық қоғамның мәселелерін шешу жөніндегі ұсыныстары – үлкен даналық, олар азаматтарға мемлекеттік істерге араласа алатындығын сезінуге мүмкіндік береді. Ортақ мақсат қажету үшін барлық халықтардың бірігуі, билік пен азаматтық қоғамның өзара әрекеті; этика, құндылықтарды құрметтеу, ізгілік – гүлденген және бақытты елдің негізі. * * * Шахул Хамид Бин МОХДА ИСМАИЛ Малайзиялық «Reach Energy» компаниясының Бас атқарушы директоры Мемлекет басшысының бизнесті және мемлекеттік саясатты одан әрі жетілдіру бойынша негізгі бағдарламаларды жүзеге асыруға және оны Қазақстанда жүзеге асыруға ұмтылатындығы өте қуантады. Қазақстанның экономикалық дамуында салық заңнамасы, мемлекеттік басқару, шешім қабылдау процесі, мемлекеттік жоспарлау жүйесі, мемлекеттік қызмет жүйесі жетілдірілуінен басқа көптеген маңызды бағыттарға дейін айқын және келісілген реформалар жүріп жатыр, бұл елдің әл-ауқатына айтарлықтай оң әсер етеді деп санаймын. Жаңа шындықта жеке кәсіпкерліктің жетекші рөлі өте маңызды болып табылады. Жеке кәсіпорындар – ел экономикасының негізі. Мемлекет басшысының жеке кәсіпкерлікті дұрыс дамытуға бағытталған қадамы қазіргі әлемнің байланысқан уақытында өте маңызды. Президенттің жолдауы «мемлекеттік құрылымдардың кәсіпкерлік қызметке кез-келген заңсыз араласуы, кәсіпкерлердің жұмысына кедергі жасау мемлекетке қарсы ең ауыр қылмыс ретінде қабылдануы керек. Шенеуніктер оларға заңсыз қысым көрсеткен жағдайда, кәсіпкерлер прокуратуралармен байланыста болудан тартынбауы керек». * * * Ахмад МАГАД Сингапур Өңдірушілер федерациясының Вице-президенті Жылдам экономикалық табысқа жетудің кілттерінің бірі - адам капиталына инвестициялау. Мен, бірінші бөлімде «Мемлекеттік басқарудың жаңа үлгісіне» арналған жоспарлауын жүзеге асырудың және бағалаудың барлық кезеңдерінде жеке сектор мен тұтастай қоғамды тұтас әріптестер ретінде тарта отырып, барлық адами ресурстарды жұмылдыруға табанды түрде шақыру қамтылғанын үлкен қанағаттанушылықпен атап өтемін. Пандемиямен байланысты жағдай көптеген ұйымдардың қашықтан жұмыс істеуіне себеп болғанына қарамастан, цифрлық технологияларды көптеген аспектілерде енгізуді жеделдету оң нәтижесіне әкелген. Бұл ерекше назар аударуды және тез бейімделуді қажет ететін сала. Күнделікті өмірде цифрландыруға көшуде қоғамның барлық саласын көтермелеу қажет. Мұндағы мақсат-технологияға негізделген цифрлық экономикаға тезірек көшу. Президент Жолдауында айтылғандай, ШОБ кәсіпорындары пандемия кезінде ерекше қиын кезеңдерді бастан өткеруде және шұғыл көмекке мұқтаж. Олардың көпшілігі, бәлкім, соқтығыс мәселелерімен келіп түскен ақша қаражатын, бұл үкіметтің араласуын талап етеді. Қарастырылуы тиіс модельдердің бірі сингапурлық модель болып табылады, онда үкімет банктерге кепілдіктер беріп және олар ШОБ-қа несие берген кезде несие беру тәуекелдерін банктермен бірлесіп бөледі. Бұл ШОБ-ті, жұмыс орындарын сақтауға және сонымен бірге экономикалық айналымға ықпал етуге мүмкіндік береді. * * * Макса САЙ Малайзиялық «Азия-Тынық мұхиты бойынша Kingsley Strategic Institute» стратегиялық институтының атқарушы директоры Халыққа арналған жаңа Жолдауында Қазақстан Президенті мемлекетке деген сенімді арттыру және мемлекеттік басқару тиімділігін арттыру саясатын жалғастыруда. Осы тұрғыда Президент Қ.Тоқаевтың COVID-19 пандемиясы мен әлемдік экономиканың рецессиясынан туындаған экономикалық дағдарысты еңсеру үшін қабылдаған шешуші шаралардың, шағын және орта бизнесті, сондай-ақ басқа да өнеркәсіптерді қолдау бойынша қадамдарының уақтылығын атап өту қажет. Президент Жолдауы – Қазақстанның жалпы дамуының кешенді стратегиясы болатынына және ол ұлттың одан әрі гүлденуіне алып келетініне сенімім мол.
